Αναζητώντας την Ατλαντίδα
Ανταπόκριση από το 3ο Διεθνές Συνέδριο στη Σαντορίνη
Η μυθική χαμένη ήπειρος των Πλατωνικών κειμένων συνδέεται διαχρονικά με θρύλους και ερμηνείες που συνήθως αγγίζουν τα όρια του φανταστικού και του ανέφικτου. Όμως στα τέλη του Ιουνίου, εξειδικευμένοι επιστήμονες και ερευνητές από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν για ένα διήμερο στη μαγευτική Σαντορίνη με σκοπό να αποδείξουν ότι η υπόθεση της αναζήτησης της Ατλαντίδας αξίζει μεγαλύτερης προσοχής από την ακαδημαϊκή κοινότητα…Τη νύχτα της 26ης Ιουνίου αναχωρούσα από το λιμάνι της Σαντορίνης αφήνοντας πίσω μου την καλντέρα και το μαγικό τοπίο του ηφαιστειογενούς νησιού των Κυκλάδων. Μαζί με τις αποσκευές μου, έπαιρνα μαζί και όλες εκείνες τις πολύτιμες γνώσεις, μνήμες και εμπειρίες που αποκόμισα κατά το προηγούμενο διήμερο και στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την Ατλαντίδα, που έλαβε χώρα στις πολυτελείς και φιλόξενες εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού Οινοποιών «Santo Wines». Το γεγονός πραγματοποιήθηκε κάτω από την αιγίδα των τμημάτων Γεωλογίας του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Πατρών, της ΕΜΑΕΜ (Εταιρία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας) και του οργανισμού «Ηλιότοπος».
Το … μενού της συνδιάσκεψης
Το φετινό συνέδριο για την Ατλαντίδα ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του καθηγητή Αντώνη Κονταράτου, που, πέρα από την έντονη δραστηριότητά του στο εσωτερικό της χώρας μας, διέπρεψε σε πάμπολλα διεπιστημονικά προγράμματα στις ΗΠΑ (NASA, εθνικό ενεργειακό πρόγραμμα, εθνικό πρόγραμμα καταπολέμησης του AIDS κ.α). Πραγματοποιήθηκαν συνολικά εικοσιτρείς διαλέξεις, από τις οποίες οι δέκα έγιναν από Έλληνες ομιλητές και οι δεκατρείς από ξένους, που προέρχονταν από χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ρουμανία, η Νορβηγία, η Ισπανία και η Αυστραλία. Αξίζει να αναφέρουμε πως για όλες ανεξαιρέτως τις παρουσιάσεις χρησιμοποιήθηκε η αγγλική γλώσσα.
Ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και πρόεδρος της ΕΜΑΕΜ, Σταύρος Παπαμαρινόπουλος, ήταν εκείνος που εισήγαγε το κοινό στα «προβλήματα» που αντιμετωπίζει η υπόθεση της Ατλαντίδας. Υποστήριξε πως «παρά την περιπλοκότητα που παρουσιάζει το ζήτημα της χαμένης ηπείρου, η Ατλαντίδα υπήρξε και μάλιστα στην ίδια χρονική πραγματικότητα με μια ισχυρή Αθήνα, κατά τη διάρκεια του 12ου προχριστιανικού αιώνα. Το ερώτημα που τίθεται είναι το γιατί οι ιστορικοί των μετέπειτα αιώνων δεν την αναφέρουν… Θα μπορούσαν άραγε όλες αυτές οι λεπτομερείς περιγραφές της πόλης των Ατλάντων από τον Πλάτωνα να αποτελούν αποκλειστικά και μόνον φανταστικές ή συμβολικές σκέψεις του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου;»
Η πρώτη καθαρά επιστημονική έρευνα
Ο Gutscher δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι οι περιγραφές του Πλάτωνα για την καταστροφή της Ατλαντίδας αντιστοιχούν σε αυτές της πραγματοποίησης ισχυρού σεισμού και τσουνάμι που έγιναν κατά το 1300 π.Χ.
Προβλήματα με την ορολογία
Μια από τις ομιλίες που προκάλεσαν αίσθηση ήταν εκείνη του ηλεκτρονικού-μηχανικού και μέλους της ΕΜΑΕΜ, Γιώργου Σαραντίτη. Ο Ελληνας ερευνητής έθιξε το ζήτημα των πολλών και διαφορετικής «ποιότητας» μεταφράσεων των Πλατωνικών κειμένων (ιδίως των «επίμαχων» Τίμαιου και Κριτία) που δημιουργούν διαχρονικά παρεξηγήσεις ως προς το ζήτημα της Ατλαντίδας. Χαρακτηριστικά τόνισε ότι ο Ελληνας φιλόσοφος δεν μιλάει σε κανένα σημείο για καταβύθιση της χαμένης ηπείρου, γεγονός που έχει στρέψει τις έρευνες για την αναζήτησή της σε λάθος κατευθύνσεις όλα αυτά τα χρόνια. Επιπροσθέτως ο κ. Σαραντίτης παρουσίασε ένα γράφημα στο οποίο και κατέδειξε ότι ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί στα κείμενά του ένα είδος «τεσταρίσματος» του αναγνώστη, αυξομοιώνοντας (ως προς τον βαθμό δυσκολίας) αρμονικά το νοηματικό περιεχόμενο του έργου του. Τέλος, μέσα από μια φιλολογική ανάλυση, «έδειξε» τον κόλπο του Gabes στις ανατολικές ακτές της Τυνησίας, ως τις πραγματικές «Ηράκλειες Στήλες».
Από τη μεριά του, ο καθηγητής Παπαμαρινόπουλος επεσήμανε τη διαφορετική σημασία της λέξης «νήσος» κατά την αρχαιότητα, η οποία και δεν ταυτιζόταν απόλυτα με την αντίστοιχη σημερινή. Για παράδειγμα, άλλοτε ταυτιζόταν με την λέξη «χερσόνησο», ένας όρος που ερμηνεύτηκε διαφορετικά μόλις τον 5ο προχριστιανικό αιώνα από τον Ηροδότο, ενώ άλλες φορές χρησιμοποιούταν για να χαρακτηρίσει ποταμούς (βλ. Λάδωνας) ή ακόμα και πόλεις. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε φυσικά να δημιουργήσει νέα δεδομένα ως προς την αναζήτηση της «νήσου Ατλαντίδας» από τους σύγχρονους μελετητές.
Η «αιρετική» υπόθεση της Ρωσίας
Μια από τις … παράξενες θεωρίες που παρουσιάστηκαν ήταν αυτή του Ιταλού Marco Bulloni που «τοποθέτησε» την Ατλαντίδα στα νησιά ρωσικά νησιά Solovetsky στην Λευκή θάλασσα (πολύ κοντά στα σύνορα με την Φινλανδία)! Ο ανεξάρτητος ερευνητής από τη γειτονική χώρα, χρησιμοποίησε μια αρκετά πειστική επιχειρηματολογία που περιλάμβανε μια φιλολογική ανάλυση των περιγραφών του Πλάτωνα, κάνοντας παράλληλα τις απαραίτητες συγκρίσεις από την επιτόπια έρευνα που διεξήγαγε ο ίδιος στη βορειοδυτική Ρωσία. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στο κεντρικό νησί του συμπλέγματος (το μεγαλύτερο από τα έξι) υπάρχουν έως και τις μέρες μας δαιδαλώδεις υπόγειοι λαβύρινθοι και πλήθος μεγαλίθων και πετρογλυφικών που θα μπορούσαν να έχουν κατασκευαστεί από έναν προηγμένο πολιτισμό της αρχαιότητας. Όπως υποστήριξε ο Bulloni, υπάρχουν ενδείξεις καταστροφής και βύθισης ενός σημαντικού τμήματος του νησιού από τσουνάμι, ενώ η ηλικία του συγκεκριμένου γεγονότος προσδιορίζεται κατά το 1300 π.Χ.
Ο Ομηρος και τα αστρονομικά δεδομένα!
Στο συνέδριο για την Ατλαντίδα παρακολουθήσαμε και ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες σχετικά με τις αστρονομικές παραμέτρους των περιπετειών του Οδυσσέα και τις θάλασσιες οδούς της εποχής του Ομήρου. Η αλήθεια είναι ότι αρκετοί απόρησαν για την παρουσία των καθαρά ομηρικών αυτών δεδομένων στο πρόγραμμα, παρ’ όλα αυτά στο τέλος κατανόησαν την χρησιμότητα των μελετών αυτών. Την παράσταση έκλεψε δίχως η αμφιβολία η παρουσίαση των Παναγιώτη Αντωνόπουλου (φυσικού) και Ελένης Μητροπέτρου (αρχαιολόγου) σχετικά με τον προσδιορισμό του ακριβούς χρόνου τέλεσης των γεγονότων της Οδύσσειας με βάση το συνδυασμό της φιλολογικής ανάλυσης των κειμένων και των αστρονομικών φαινομένων που περιγράφονται από τον Ομηρο. Ο υπολογισμός της επιστροφής του πολυμήχανου ήρωα στην Ιθάκη του προσδιορίστηκε στο Φθινόπωρο του 1207 π.Χ, πολύ κοντά στην έκλειψη ηλίου της 30ης Οκτώβρη εκείνου του έτους. Τα αστρονομικά προγράμματα και οι μαθηματικοί τύποι που χρησιμοποιήθηκαν κατέδειξαν με τον καλύτερο τρόπο την πολύτιμη βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η «σκληρή επιστήμη» (hard science, όπως χαρακτηρίστηκε), δηλαδή η φυσική, τα μαθηματικά, η γεωλογία κ.α, στο έργο των φιλολόγων και των αρχαιολόγων. Ανάλογες μέθοδοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον (έστω και με τα λιγοστά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας) και για την αναζήτηση της Ατλαντίδας.
Αντιμέτωποι με την παραφιλολογία
Κατά τη διάρκεια της στρογγυλής τράπεζας των συμμετεχόντων, που αποτέλεσε την τελευταία ενότητα του συνεδρίου της Σαντορίνης, τέθηκε και το ζήτημα της παραφιλολογίας που σχετίζεται με την υποτιθέμενη φύση της χαμένης ηπείρου και τις θεωρίες περί υπερεξελιγμένων τεχνολογικά (με τα σημερινά δεδομένα) ή ακόμα και εξωγήινων Ατλάντων. Αίσθηση προκάλεσε η ριζοσπαστική πρόταση του Gutscher, που προέτρεψε την οργανωτική επιτροπή να καλεί από εδώ και στο εξής στο συνέδριο τέτοιου είδους ερευνητές, έτσι ώστε οι θεωρίες τους να τίθενται στο … «μικροσκόπιο» των υπολοίπων.
Εν αναμονή μιας νέας έρευνας
Αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη η δεύτερη επιστημονική μελέτη για την αναζήτηση της ιστορικής Ατλαντίδας. Ειδικοί αμερικανοί ερευνητές ψάχνουν τον υποθαλάσσιο και παράκτιο χώρο της χερσονήσου Κόστα Ντε λα Λουθ στην Ανδαλουσία, στο σημείο όπου εκβάλλει ο ποταμός Γουαδαλκιβίρ. Στο υπέδαφος της περιοχής αυτής πιστεύεται ότι βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Ταρτησσού, που από αρκετούς θεωρείται πως ταυτιζόταν με την Ατλαντίδα του Πλάτωνα. Τα αποτελέσματα των ερευνών αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη τριετία και θα ανακοινωθούν κατά τις εργασίες του επόμενου συνεδρίου για την Ατλαντίδα στη χώρα μας.
Που βρίσκεται η Ατλαντίδα;
α) Η Ατλαντίδα αποτέλεσε έναν πραγματικό τόπο που καταστράφηκε από κάποια φυσική καταστροφή (σεισμό και τσουνάμι), πιθανότατα κατά τη διάρκεια του 13ου ή 12ου προχριστιανικού αιώνα, στα τέλη δηλαδή της εποχής του Μπρούντζου.
β) Οι περισσότεροι φαίνεται να συμφωνούν ότι δεν αποτελούσε κάποιο νησί, αλλά μια περιοχή που βρισκόταν είτε στη Νότια Ισπανία, είτε στις βορειοδυτικές ακτές της Αφρικής (Μαρόκο).
γ) Τονίστηκε η ανάγκη περαιτέρω εξέτασης φιλολογικών, γεωλογικών, αστρονομικών και αρχαιολογικών δεδομένων μέσω της διενέργειας ολοκληρωμένων επιστημονικών ερευνών, σαν και αυτή που έγινε στο νησί Spartel.
δ) Υπήρξε προβληματισμός και συζήτηση ως προς τη στάση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στη χρηματοδότηση ερευνών που σχετίζονται με μυθολογικά δεδομένα, όπως η περίπτωση της Ατλαντίδας, παρά τα … «παθήματα» του παρελθόντος (βλ. τις περιπτώσεις της Τροίας, της Κνωσσού και των Μυκηνών).
*Επισκεφτείτε: Τον επίσημο ιστότοπο του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Ατλαντίδα στο http://atlantis2011.conferences.gr/.
** Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Φαινόμενα” του Ελέυθερου Τύπου (τ. 38 – 16/7/2011)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου