Μηνάς Παπαγεωργίου - Χρήστος Κτενάς
Ελλάδα 2011. Κάτω από τον ζυγό των δυσβάσταχτων φορολογικών μέτρων ελέω οικονομικής κρίσης, η χώρα μας εκπέμπει SOS. Τα συσσωρεμένα ελλείμματα των προηγούμενων δεκαετιών σε συνδυασμό με τον ατελειώτο δανεισμό απο το εξωτερικό, έχουν δημιουργήσει ένα υπέρογκο χρέος που μοιάζει αδύνατο να εξοφληθεί. Θα μπορούσαν να υπάρξουν άραγε τρόποι άμεσης απεμπλοκής μας από αυτή την κατάσταση;
Παρατηρώντας κανείς το δημοσιοοικονομικό χρέος της χώρας να καλπάζει, πολλοί υποστηρίζουν πως μόνο ένα θαύμα είναι ικανό να μας σώσει. Κατά μια έννοια ίσως δεν έχουν άδικο. Σε περιόδους όπου μια χώρα περνά δύσκολες στιγμές, το συλλογικό υποσυνείδητο συνηθίζει να υπερτροφοδοτεί σωτηριολογικά σενάρια και υποθέσεις που σε ρεαλιστικό επίπεδο δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν.
Ποια είναι τα σενάρια που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «από μηχανής θεοί» στην υπόθεση της ελληνικής κρίσης; Ποια από αυτά έχουν όντως βάση και ποια είναι απλά φρούδες ελπίδες; Ψάξαμε και σας παρουσιάζουμε τρία υποθετικά σενάρια που μπορούν να μας βγάλουν άμεσα από την κρίση. Η εκμετάλλευση των φυσικών μας πόρων, οι Γερμανικές αποζημιώσεις από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η πρόσφατη ιστορία με τις μετοχές της Τράπεζας της Ανατολής. Που σταματά η αλήθεια και που ξεκινά ο παραλογισμός;
Το ελληνικό πετρέλαιο (ουράνιο, χρυσός…) θα μας σώσει
Στην διεθνή αγορά πετρελαίου υπάρχει ένας «μαγικός» όρος: τα λεγόμενα «αποδεδειγμένα αποθέματα». Ο ορισμός της φράσης είναι που κρύβει και το μεγάλο μυστικό και μπορεί να εφαρμοστεί και στην ελληνική περίπτωση, δηλαδή της εγκληματικής μη-εκμετάλλευσης των φυσικών μας πόρων, εδώ και δεκαετίες ή και εκατονταετίες. Αποδεδειγμένα αποθέματα λοιπόν ονομάζονται αυτά που έχουν τουλάχιστον 90% πιθανότητα να μπορούν να εξορυχθούν με τις τρέχουσες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και την υπάρχουσα τεχνολογία. Πολύπλοκος ορισμός αλλά είναι αυτός που δυστυχώς η χώρα μας δεν πληροί για να μπορέσει να σωθεί από την οικονομική καταστροφή που την καταδιώκει.
Η ιστορία των ελληνικών πετρελαίων (αλλά και των άλλων φυσικών πόρων) έχει ντυθεί με μύθους και φαντασιώσεις, έχει όμως πάνω από όλα μια πραγματικά απογοητευτική πολιτική προϊστορία. Καταρχήν οι έρευνες: Εχουν γίνει στη χώρα μας αρκετές ξεκινώντας από τις αρχές του 20ου αιώνα, τότε που το πετρέλαιο είχε διαφανεί ότι θα είναι το καύσιμο του μέλλοντος. Ονόματα γιγάντων του χώρου όπως BP, Τexaco και Chevron έφθασαν στην Ελλάδα κάνοντας γεωτρήσεις και σεισμικές μελέτες, με ενδιαφέρουσες ενδείξεις αλλά χωρίς καμία να εντοπίσει το «μεγάλο κοίτασμα». Το ενδιαφέρον όμως αναζωπυρώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60, όταν δηλαδή το αραβικό (κυρίως) πετρέλαιο άρχισε να ακριβαίνει οπότε οι έρευνες εξαπλώθηκαν στην λεκάνη της Μεσογείου για να ανακαλυφθούν εκμεταλλεύσιμα αποθέματα. Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν γίνει στην χώρα 175 ερευνητικές γεωτρήσεις, ένας πολύ μικρός αριθμός για την έκταση της (χερσαία και θαλάσσια) ενώ ουσιαστικά όλο το Αιγαίο (με εξαίρεση τις περιοχές του Πρίνου και τα ανοιχτά της Καβάλας) δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά. Αν και το κοίτασμα του Πρίνου είναι παραγωγικό από το 1981, η απόδοση του είναι χαμηλή, καθώς καλύπτει ένα μικρό ποσοστό των εγχώριων αναγκών, (κάτω από το 3%) με αποδόσεις γύρω στα 3-5.000 βαρέλια την ημέρα, όταν την ίδια στιγμή η παγκόσμια παραγωγή είναι περίπου 87 εκατομμύρια βαρέλια τη μέρα!
Η πολιτική απαγόρευση
Κομβικό σημείο της ελληνικής πετρελαϊκής έρευνας είναι βέβαια η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Κι αυτό γιατί από τότε η χώρα μας έχει ουσιαστικά αποφύγει τις έρευνες στο Αιγαίο (λίγο νωρίτερα είχε διαφανεί ότι υπάρχει το κοίτασμα του Πρίνου), στρέφοντας τις γεωτρήσεις κυρίως σε μια στενή ζώνη στα παράλια του θρακικού πελάγους και προς το Ιόνιο, όπου βρέθηκαν ενδιαφέροντα πεδία στο Κατάκωλο και στη Ζάκυνθο. Το Αιγαίο αντίθετα έγινε πεδίο ενός επικίνδυνου παιχνιδιού με μια σειρά από ελληνοτουρκικές κρίσεις (1976, 1987, 1997, 2001) να έχουν γίνει γύρω και από το πετρέλαιο του Αιγαίου. Είναι όμως λάθος να εντοπίζουμε αυτές τις κρίσεις μόνο γύρω από τους φυσικούς πόρους της χώρας μας. Αντίθετα, η πετρελαϊκή έρευνα είναι μέρος μόνο των συνολικών διεκδικήσεων της Αγκυρας, η οποία αμφισβητεί συνολικά τα κοινά σύνορα μας, πιέζοντας μας (πολιτικά αλλά και στρατιωτικά) σε κάθε επίπεδο: υφαλοκρηπίδα, εναέρια και θαλάσσια σύνορα, οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ), δικαιώματα φυσικών πόρων, δικαιώματα αλιείας, περιοχές έρευνας και διάσωσης, ζώνες ευθύνης ελέγχου πολιτικής αεροπορίας (FIR), ζώνη ευθύνης Νατοικών στρατηγείων και τόσα άλλα. Ακριβώς όμως αυτή η πολύχρονη αντιπαράθεση είναι που έχει δώσει μυθικές διαστάσεις στα «πετρέλαια του Αιγαίου» που υποτίθεται ότι είναι απέραντα, ότι θα σώσουν την Ελλάδα και ότι μας απαγορεύουν να τα εξορύξουμε (ποιοι άραγε αφού παγκοσμίως η εξόρυξη γίνεται με τη συμμετοχή των μεγάλων εταιριών πετρελαίου).
Απλά ερωτήματα και απαντήσεις
Τελικά στην Ελλάδα έχουμε πετρέλαια (φυσικό αέριο, ουράνιο, χρυσό):
Η απάντηση είναι ναι. Τόσο οι ελληνικές διερευνητικές γεωτρήσεις και εξορύξεις, όσο και τα σεισμικά δεδομένα της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας και διαφόρων εταιριών δείχνουν σοβαρές ενδείξεις για πετρέλαιο (και φυσικό αέριο) στην περιοχή του Πρίνου, στο Ιόνιο, στη Δυτική Πελοπόννησο, στα Γρεβενά, στις Σποράδες και βέβαια στα νότια της Κρήτης, εκεί δηλαδή που βρίσκεται μια τεράστια λεκάνη αποθεμάτων, για την οποία τόσος λόγος γίνεται τελευταία. Είναι ακριβώς αυτή η λεκάνη του Λεβάντε στις εκβολές του Νείλου που ανήκει στην Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα και μέρος της οποίας διεκδικεί η Τουρκία, αμφισβητώντας την ελληνική ΑΟΖ με βάση το Καστελόριζο, όπως και την Κυπριακή ΑΟΖ στο όνομα του ψευδοκράτους. Για τους άλλους πόρους, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογικών Μελετών (αυτό που τώρα η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζεται να κλείσει…) υπάρχει «μεταλλευτική αξία των βεβαιωμένων αποθεμάτων νικελίου, ψευδαργύρου, μολύβδου, χαλκού, χρυσού και αργύρου στην Μακεδονία και Θράκη, με βάση τις τρέχουσες τιμές των μετάλλων, είναι περίπου 20 δισ. ευρώ».
Θα μας σώσουν τώρα αυτοί οι φυσικοί πόροι: Δυστυχώς όχι! Κι αυτό γιατί ελάχιστα ορυχεία και κοιτάσματα είναι αυτό που είπαμε στην αρχή, να θεωρούνται «βεβαιωμένα αποθέματα». Δηλαδή να έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες ερευνητικές γεωτρήσεις και έρευνες ώστε να διαπιστωθεί το μέγεθος, η δυνατότητα εκμετάλλευσης, οι απαιτούμενες επενδύσεις, να έχουν συναφθεί οι συμφωνίες εκμετάλλευσης, να έχει γίνει επιτέλους όλη η προεργασία που απαιτείται για να αρχίσει μια χώρα να εισπράττει. Ακόμη και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης να προσπαθήσει να πουλήσει η Ελλάδα, κι αυτά απαιτούν σαφή στοιχεία για την απόδοση των κοιτασμάτων ώστε να προκαλέσουν ενδιαφέρον στην διεθνή αγορά. Κι όσο για τον μύθο ότι όλα αυτά τα κοιτάσματα είναι «διαπιστωμένα» αυτός απλά δεν στέκει, εκτός κι τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Ελλάδα έχουν γίνει εκατοντάδες γεωτρήσεις σε χιλιόμετρα βάθος και δεν τις έχει πάρει κανείς είδηση…
Τι πρέπει να γίνει: Αν η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της χώρας μας είναι μια τραγική ιστορία αναβολών, πολιτικής αδράνειας, «ειρηνιστικής» υποχώρησης για να κατευναστεί η Τουρκία και αδιαφορίας (καθώς έτρεχαν οι κοινοτικές επιδοτήσεις, οπότε ποιος να ασχοληθεί με μακροπρόθεσμες επενδύσεις), σήμερα η κρίση μας δείχνει επιτακτικά τη ανάγκη αλλαγής κατεύθυνσης. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα συστηματικό πρόγραμμα άμεσης δημοπράτησης συμβολαίων και δικαιωμάτων έρευνας, που σε ένα ορίζοντα πενταετίας (τουλάχιστον) θα μας δώσει μια σαφή εικόνα του τι έχουμε, και πόσο εκμεταλλεύσιμο είναι. Τότε (και με συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας) θα μπορούμε να μιλήσουμε για εκμετάλλευση και κέρδη. Μέχρι τότε, θα παρακολουθούμε την Κύπρο που τόλμησε να προχωρήσει σε έρευνες έστω και με το 40% των εδαφών της υπό τουρκική κατοχή και υπό την συνεχή απειλή πολέμου. Προφανώς οι «κουμπάροι» μας είναι πιο σοβαροί από εμάς τους έξυπνους μα χρεωκοπημένους…
Τα χρωστούμενα μιας Κατοχής
Τον Απρίλιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλλαν στην Ελλάδα από τα εδάφη της Βουλγαρίας. Η κίνηση αυτή των Γερμανών αποτέλεσε φυσικό επακόλουθο της αποτυχημένης προσπάθειας των Ιταλών συμμάχων τους, λίγους μήνες νωρίτερα, να ελέγξουν την ελληνική επικράτεια.
Η ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα διήρκησε περίπου τέσσερα χρόνια και χαρακτηρίστηκε από την ιδιαίτερη σκληρότητα που επέδειξαν οι κατακτητές απέναντι στον γηγενή πληθυσμό. Πείνα, φτώχεια, ληστεία των φυσικών μας πόρων αλλά και του δημόσιου πλούτου αποτέλεσαν τρεις από τις άμεσες συνέπειες που βίωσαν οι Ελληνες. Βέβαια το χειρότερο από όλα σχετιζόταν με τις εκατοντάδες εκτελέσεις αμάχων (υπήρξαν χωριά που εξαφανίστηκαν από τον χάρτη) που πραγματοποιήθηκαν ως αντίποινα για τη δράση της Εθνικής Αντίστασης.
Ανατριχιαστικά στοιχεία
Σύμφωνα με υπολογισμούς που έκανε ο καθηγητής Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών κ. Ιωάννης Χολέβας («Οι Πολεμικές Αποζημιώσεις», 1995, εκδ. Πελασγός), το συνολικό ύψος των καταβολών της Ελλάδας προς τη Γερμανία κατά τη διάρκεια της Κατοχής (δηλαδή όσα οι Γερμανοί αφαίρεσαν από τη χώρα) ανέρχεται περίπου στο 1,5 τετράκις εκατομμύρια δραχμές, ενώ το υποχρεωτικό κατοχικό δάνειο (που επέβαλλαν οι Ναζί στις τότε κατοχικές κυβερνήσεις) εκτιμάται στα 13 δις δολλάρια. Οι σύγχρονοι υπολογισμοί του Μανώλη Γλέζου, που εξέδωσε πρόσφατα ένα ενημερωτικό δελτίο με τον τίτλο «Μνήμη και Χρέος», μιλάνε για γερμανικές αποζημιώσεις της τάξης των 162 δις ευρώ. Από αυτά, τα 108 δις σχετίζονται με την επιδικασθείσα αποζημίωση στη Διεθνή Διάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι για τις ζημιές στην υποδομή της χώρας και τα 54 δις από το κατοχικό δάνειο που καταβλήθηκε το 1942. Άλλοι, περισσότερο τολμηροί, προσθέτουν και τόκους, υπολογίζοντας τελικά το συνολικά χρωστούμενο ποσό στα 1,3 τρις ευρώ!
Τι γίνεται με τις αποζημιώσεις;
Ποια ήταν άραγε η στάση της ελληνικής πολιτείας απέναντι σε αυτό το ζήτημα σχεδόν 70 χρόνια που έχουν περάσει από την απελευθέρωση; Η αλήθεια είναι ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έχει μέχρι σήμερα τολμήσει να θέσει θέμα διεκδίκησης αποζημιώσεων από τη Γερμανία. Τα αίτια θα μπορούσαμε να τα συνοψίσουμε σε τρία επίπεδα: α) Έως το 1950 η χώρα μας αντιμετώπιζε τεράστια εσωτερικά προβλήματα με αποκορύφωμα τον Εμφύλιο. β) Όταν το 1952 ανέλαβε η κυβέρνηση Παπάγου (η πρώτη ισχυρή μετεμφυλιακή κυβέρνηση), η Γερμανία ήταν ήδη σε τροχιά ανάπτυξης και ο Ψυχρός Πόλεμος την είχε κάνει απαραίτητη στο Δυτικό στρατόπεδο, «προστατεύοντας» την από περιφερειακές διεκδικήσεις όπως οι πολεμικές αποζημιώσεις μικρών χωρών (βλέπε Ελλάδα). γ) Από τη δεκαετία του ‘60 και μετά, η χώρα μας είτε βρισκόταν και πάλι σε πολιτική δίνη (χούντα, τουρκική εισβολή στην Κύπρο) είτε είχε ανάγκη την Γερμανία ως σύμμαχο, στην προσπάθεια της να ενταχθεί στην τότε ΕΟΚ, αργότερα Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ είναι σαφές ότι και η ίδια η Γερμανία απέρριπτε κατηγορηματικά κάθε νύξη για αποζημιώσεις, προβάλλοντας μάλιστα τον ισχυρισμό ότι το θέμα είχε κλείσει, με τις λίγες αποζημιώσεις που μέχρι τότε είχε πληρώσει, αλλά και με μια συμφωνία που υποτίθεται ότι είχε γίνει με την κυβέρνηση Καραμανλή της δεκαετίας του ’60. Ετσι μέχρι σήμερα η Ελλάδα δεν έχει διεκδικήσει αποζημιώσεις (αν και οι πολιτικοί μας δηλώνουν ότι το θέμα υφίσταται), χάνοντας και πολύτιμο χρόνο αλλά και επιχειρήματα καθώς εμφανίζεται απρόθυμη να θέσει το θέμα σε διεθνές επίπεδο. Οπότε το μόνο που έχει μείνει είναι οι προσπάθειες ιδιωτών, όπως π.χ. οι απόγονοι των σφαγιασθέντων του Διστόμου, οι οποίοι έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια μια δικαστική μάχη που ακόμη συνεχίζεται.
Πως θα πάρουμε τα λεφτά;
Η αλήθεια είναι ότι ζήτημα αποζημιώσεων από τη Γερμανία είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει. Αφ’ ενός γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί ισχυρή ελληνική πολιτική βούληση (κάτι που δεν φαίνεται επ’ ουδενί να υφίσταται) και αφ’ εταίρου μια τέτοια πράξη «απαιτεί» από το Διεθνές Δίκαιο τη συναίνεση και των δύο αντιμαχόμενων χωρών. Εφόσον οι Γερμανοί δεν δέχονται ότι μας οφείλουν τίποτε πια, τότε η σημερινή χρεοκοπημένη και ανυπόληπτη χώρα μας (και να το θέλει) δεν έχει τρόπο να διεκδικήσει ούτε ένα ευρώ. Αλλωστε, με την πολιτική της στην μετά πτώση του «Τείχους» εποχή, η Γερμανία δηλώνει σε όλους τους τόνους πως για αυτήν το κεφάλαιο «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος» έχει κλείσει οριστικά…
Μετοχές που αξίζουν δισεκατομμύρια
Πρόκειται για μια υπόθεση που έγινε γνωστή στα τέλη του προηγούμενου μήνα μέσω ενός δημοσιεύματος στην ιστοσελίδα zougla.gr. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, μια οικογένεια από την Πάτρα έχει στην κατοχή της 40 μετοχές της «Τράπεζας της Ανατολής», που είχε ιδρυθεί από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος το 1904. Το 1932 η τράπεζα αναστέλλει τη λειτουργία της και συγχωνεύεται με την μητρική της χωρίς όμως να ολοκληρωθεί η εκκαθάριση που θα αποζημίωνε τους μετόχους. Από κει και πέρα, η λογική λέει πως αυτές οι μετοχές σήμερα δεν έχουν καμία αξία, ειδικά μετά από τόσους πολέμους, νομισματικές διακυμάνσεις, πληθωρισμό, κλπ. Η οικογένεια όμως που έχει τις μετοχές, οι οποίες αναγράφουν ότι «έχουν αντίκρισμα χρυσά γαλλικά φράγκα» (άρα εγγυώνται από την Τράπεζα της Γαλλίας ζήτησε την γνωμάτευση ειδικών σχετικά με την τωρινή αξία τους. Το… μπαμ έγινε από τον Θεόδωρο Καρυώτη, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Maryland στις ΗΠΑ, που μετά από ανάλυση κατέληξε πως η σημερινή αξία κάθε μιας από τις μετοχές (συνυπολογίζοντας τις σημερινές ισοτιμίες ευρώ, δραχμής, χρυσών γαλλικών φράγκων, αλλά και την αναμενόμενη απόδοση του αρχικού κεφαλαίου επί 80 χρόνια), φθάνει τα 670 δις ευρώ!
Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος, η Εθνική Τράπεζα εξέδωσε ανακοίνωση όπου ανάμεσα στα άλλα αναφέρει: «Μετά την εξαγορά, όλες οι μετοχές της Τράπεζας Ανατολής ακυρώθηκαν και οι όποιοι νόμιμοι δικαιούχοι τους είχαν πλέον μόνο χρηματική απαίτηση από την ΕΤΕ, να λάβουν το τίμημα των 200 δρχ. ανά μετοχή. Αυτές οι απαιτήσεις, όπως και κάθε άλλη χρηματική απαίτηση, υπήχθησαν στο καθεστώς του Ν.18/1944 (Νόμος Σβώλου), με τον οποίο ορίστηκε σχέση ανταλλαγής 1 νέας δρχ. για κάθε 50 δισ. προϋφιστάμενες δραχμές και, έτσι, ουσιαστικά εκμηδενίστηκαν. Επιπλέον, σε κάθε περίπτωση οι απαιτήσεις εκείνες έχουν παραγραφεί».
Θα μας σώσουν οι μετοχές της Τράπεζας της Ανατολής;
Το θέμα έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις τις τελευταίες εβδομάδες, αποτελώντας θέμα συζήτησης ανάμεσα σε χιλιάδες συμπολίτες μας. Την προηγούμενη εβδομάδα μάλιστα, ο βουλευτής του ΛΑΟΣ κ. Κυριάκος Βελόπουλος, κατέθεσε σχετική ερώτηση στη Βουλή. Ως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει υπάρξει κάποια απάντηση από το αρμόδιο υπουργείο.
Ο λογικός όμως αντίλογος υποστηρίζει πως το θέμα είναι εντελώς ανεδαφικό και δεν υπάρχει καν λόγος να υφίσταται, μιας και οι μετοχές δεν έχουν καμία απολύτως αξία σήμερα, όπως πολλές άλλες μετοχές και εταιρίες που έχουν κλείσει, συγχωνευθεί ή εξαφανιστεί στο πέρασμα των χρόνων. Μάλιστα αν ευσταθούν οι εκτιμήσεις των ειδικών για την σημερινή αξία των μετοχών, τότε αυτές αξίζουν περισσότερο από τον διαθέσιμο χρυσό του πλανήτη, ή από το σύνολο της περιουσίας της Τράπεζας της Γαλλίας κάτι δηλαδή απίθανο, και προφανώς μη διεκδικήσιμο νομικά και πολιτικά! Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι αρκετές μετοχές της Τράπεζας της Ανατολής πωλούνται στο ebay σε τιμές που κυμαίνονται σε λίγες δεκάδες ευρώ. Λέτε κάποιοι να πωλούν σε τέτοια εξευτελιστική τιμή έναν πραγματικό θησαυρό; Η μήπως πρόκειται απλά για ένα σύνολο από «άχρηστα» έγγραφα συλλεκτικής μόνο αξίας;
[Στο Διαδίκτυο]
Για την υπόθεση με τις μετοχές www.ellasneverdie.org
[Βιβλιογραφία]
Οι Πολεμικές Αποζημιώσεις (1995), Ιωάννης Χολέβας, εκδ. Πελασγός
Τα πετρέλαια της Ελλάδος (2006), Κωνσταντίνος Κόλμερ, εκδ. Λιβάνη
Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό του Ελεύθερου Τύπου, τα “Φαινόμενα”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου